Konstytucji 3 Maja

Konstytucja ogłoszona w Polsce 3 maja 1791 r. była pierwszą tego typu ustawą w Europie i drugą na świecie, po konstytucji amerykańskiej z 1787 r. Stanowiła ona główny cel reform przeprowadzanych przez ostatniego króla Polski, Stanisława Augusta Poniatowskiego. Jej najważniejszym zadaniem była reforma systemu politycznego kraju i ograniczenie wolności szlacheckiej. Była symbolem zmian, które miały zapewnić powodzenie i rozwój Rzeczpospolitej. Niestety konstytucja upadła wraz z rozbiorami Polski.

Postanowienia Konstytucji 3 maja – najważniejsze postanowienia ustawy

• naród uznawano za suwerena kraju,
• zniesienie wolnej elekcji,
• ustanowienie dziedzicznej monarchii konstytucyjnej, następcą Stanisława Augusta Poniatowskiego miał zostać Fryderyk August Wettyn,
• zlikwidowanie artykułów henrykowskich i pacta conventa,
• król miał nominalnie sprawować funkcję naczelnego wodza,
• monarcha miał prawo mianowania oficerów, urzędników, senatorów oraz biskupów,
• władca nie był odpowiedzialny przed sejmem, ale jego decyzje wymagały kontrasygnaty (potwierdzającego ich ważność podpisu) odpowiedniego ministra,
• wprowadzenie trójpodziału władzy na:
  • ustawodawczą, składającą się z izby poselskiej (w skład której wchodziło 204 posłów wybieranych na 2-letnią kadencję) i senatu (tworzonego ze 132 senatorów),
  • wykonawczą, tworzoną przez króla i Straż Praw (król miał przewodniczyć Straży Praw, pełnić funkcję szefa rządu i posiadać prawo inicjatywy ustawodawczej),
  • sądowniczą, ustanawiającą odrębne sądy dla szlachty, mieszczan i chłopów oraz Trybunał Koronny,
• decyzje sejmu podejmowane drogą głosowania – większością głosów,
• zniesienie liberum veto,
• obowiązek zwoływania sejmu co 2 lata (z zastrzeżeniem stałej gotowości sejmu do pojawienia się na nagłych obradach w razie takiej konieczności),
• zwoływanie co 25 lat specjalnego sejmu konstytucyjnego, mającego możliwość wprowadzania zmian w ustawie zasadniczej,
• zacieśnienie więzi między Rzeczpospolitą a Litwą poprzez zniesienie podziału na oba kraje,
• odebranie prawa głosu i decydowania o sprawach państwowych gołocie – szlachcie nieposiadającej ziemi,
• religia katolicka stawała się religią państwową, jednocześnie zachowując powszechną tolerancję religijną i wolność wyznania,
• zakaz zawiązywania konfederacji,
• zakaz posiadania prywatnych wojsk,
• wzięcie chłopów pod opiekę państwa.